Армения, Армянин, Армянка, Ереван
Россия, Русский, Русская, Москва
Грузия, Грузины, Грузинки, Тбилиси
Китай, Китайцы, Китаянки, Пекин
Польша, Поляки, Полячки, Варшава
Казахстан, Казахи, Казашки, Нур-Султан
Греция, Греки, Гречки, Афины
Франция, Французы, Француженки, Париж
Италия, Итальянец, Итальянка, Ром
Азербайджан, Азербайджанец, Азербайджанка, Баку
Турция, Турок, Турчанка, Акара
Чечня, Чеченец, Чеченка, Грозный
Украина, Украинец, Украинка, Киев
Латвия, Латвиец, Латвийцы, Рига
Эстония, Эстонцы, Эстонки, Таллин

Մարզկենտրոնը՝ Իջևան քաղաք:

Տարածքը 2 704 քառ. կմ է:
Բնակչությունը` 124.5 հազար (2017-ի հունվարի 1-ի դրությամբշ

Տավուշի մարզը կազմավորվել է 1995 թվականի ապրիլին: Անվանումն ստացել է Տավուշ բերդի անունից: Տավուշի մարզը իր մեջ ներառում է Մեծ Հայքի 3 աշխարհների գավառներ ու գավառամասեր։

Մարզի տարածքի հյուսիսային մասը (Նոյեմբերյանի տարածաշրջան) հիմնականում համապատասխանում է Գուգարքի Կողբափոր, կենտրոնական և արևմտյան մասերը՝ (Իջևանի տարածաշրջան)՝ Կայեն և Կանգարք գավառներին։ Հարավային մասը՝ (Դիլիջանի տարածաշրջան) մտել է Այրարատ աշխարհի Վարաժնունիք գավառի մեջ, իսկ արևելյան մասերի՝ (Բերդի տարածաշրջան) բնակավայրերն ու հնավայրերը հիշատակվում են Ուտիք աշխարհի Աղվե և Տուչքատակ գավառներում։ Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո կազմել է Ելիզավետպոլի նահանգի, 1920-30-ին’ Հայաստանի Լոռի-Փամբակի ու Դիլիջանի գավառների մաս: 1930-ին տարածքում կազմավորվորվել են Իջևանի և Շամշադինի, 1937-ին’ Նոյեմբերյանի վարչական. շրջանները:

Մարզը ներառված է Հայաստանյաց առաքելական եկեղեցու Գուգարաց թեմի կազմում, աթոռանիստը Վանաձորի Սբ Աստվա­ծածին եկեղեցին է:

 Մարզը հարավում սահմանակից է ՀՀ Գեղարքունիքի և Կոտայքի մարզերին, արևմուտքում՝ ՀՀ Լոռիի մարզին, հյուսիսում պետական սահմանով` Վրաստանին, և արևելքում՝ Ադրբեջանին։

Բնական պայմանները և հարստությունը

Մարզը տարածվում է Փոքր Կովկասի լեռնաշղթաների արտաքին շարի վրա (Վիրահայոց, Գուգարաց և Միափորի լեռներ):

 Ծովի մակարդակին ամենամոտ կետը (ՀՀ ռելիեֆի ամենացածր կետը) գտնվում է Դեբեդավան գյուղի մոտ` 390մ, ամենաբարձր կետը Միափորի լեռնաշղթայի Մուրղուզ լեռն է` 2 993 մ: Մարզի տարածքը մի մասը գնվում է ցածրադիր գոտում (հիմնականում Բագրատաշենի տարածաշրջան), իսկ մյուս մասը միջին և բարձրադիր գոտիներում, 2000 մ բարձրությունից ավել են գտնվում մարզի ընդհանուր տարածքի5-10%, իսկ ցածրադիր գոտին կազմում է մարզիտարածքի մոտ 15%-ը:

Տավուշի տարածքով հոսում են բազմաթիվ մեծ և փոքր գետեր.Աղստևը’ Բլդան, Հաղարծին, Գետիկ, Սառնաջուր վտակնե­րով, Դեբեդը, Բաղանիսը, Ոսկեպարը, Կողբը ևն: Բնական լիճը` Դիլիջանի մոտ գտնվող Պարզ լիճն է: Այստեղ են գտնվում Ջողազի, Հախումի, Տավուշի, Այգեձորի և Իջևանի արհեստական ջրամբարները: Ջողազի ջրամբարը չի օգտագործվում սահմանային լինելու պատճառով, մնացած ջրամբարները ևս սահմանային են և մասամբ են օգտագործվում:

 Մարզում արդյունաբերական նշանակություն ունեն բենտոնիտային կավը, կրաքարերը, վիմագրական քարը, դոլոմիտը, բազալտը, ֆելզիտը, ցեոլիտը,ոսկին, ածուխը և այլն, որոնցից հիմնականում արդյունահանվում է Նոյեմբերյանի ֆելզիտը, ցեոլիտը, բազալտը, բենտոնիտային փոշին այն էլ ոչ մեծ ծավալներով: Աղստև գետի հովիտը հարուստ է հանքային ջրերով, որտեղ կազմակերպված է դրանց արտադրությունը:

 Մարզում գոյություն ունեն օգտակար հանածոների պաշարներ, որոնք դեռևս վերջնական ուսումնասիրված չէն, դրանցից են ոսկին, պղինձը, քարածուխը:

 Մարզը գտնվում է ՀՀ չափավոր խոնավ տարածաշրջանում։ Տեղումների քանակը տարեկան հասնում է 500-600 մմ-ի: Արևափայլքի տարեկան տևողությունը 1900-2000 ժամ է: Ամառները լինում են տաք, ձմեռները՝ մեղմ։

 Մարզի ընդհանուր մակերեսի 40.3%-ը զբաղեցնում են խառն անտառները, որոնք աչքի են ընկնում բուսական և կենդանական աշխարհի բազմազանությամբ: Մարզի անտառները կազմում են հանրապետության անտառային տարածքների 38%-ը: Բնության պահպանության, հարստացման և տեղ. պայմաններում նոր տեսակների ներդրման նպատակով Աղստևի ավազանում ստեղծվել են հատուկ պահպանվող տարածքներ [Դիլիջանի ազգային պարկը, Իջևանի անտառ-պուրակը (դենդրոպարկ), Արջատխլենու, Գանձաքարի, Ախնաբաթի արգելավայրերը]:

 Տավուշը գտնվում է սեյսմիկ ռիսկային գոտում: Այստեղ առկա են մի շարք սողանքային գոտիներ/Հաղարծին, Գոշ, Հովքում, Վազաշենում, Աչաջուր, Գետահովիտ, Ակնաղբյուր, Այրում, Գանձաքար/, որոնք ազդում են ինչպես մարզի զարգացման, այնպես էլ միջպետական, մարզային ու տեղական նշանակության ավտոճանապարհների բնականոն աշխատանքի վրա։

Բնակչությունը

Տավուշի մարզը հանդիսանում է Հայաստանի ոչ խիտ բնակեցված մարզերից մեկը, բնակչության խտությունը կազմում է 46 մարդ/1 ք.կմ: Մարզում բնակվում է շուրջ 124.5 հազար մարդ /01.01.2017թ./, կամ ՀՀ բնակչության 4.2 %-ը: Մարզի քաղաքային բնակչությունը՝ 5 քաղաքներով, կազմում է 52.5 հ հազար մարդ կամ 42.2%: Գյուղական բնակչությունը  կազմում է 72.0 հազար մարդ կամ 57.8%: Բնակչության թվաքանակում տղամարդիկ կազմում են  ընդհանուր բնակչության նկատմամբ` 48.9%, իսկ կանայք` 51.1%-ը:

 Բնակչության տարիքային կազմի տեսանկյունից մարզի բնակչությունը հարաբերականորեն ավելի երիտասարդ է հանրապետական ցուցանիշից՝ մինչև 15 տարեկան բնակիչները 19% են կազմում: 63ից ավել տարիք ունեցողները կազմում են բնակչության 13%-ը:Մարզի բնակչության շուրջ 58% գյուղական բնակչություն է, միևնույն ժամանակ մարզի բնակչության շուրջ 30% կուտակված է 2 բնակավայրերում՝ Իջևան և Դիլիջան քաղաքներում։

 Ազգաբնակչության 99,4%-ը հայ են, մեծագույն մասը՝ Հայաստանյան առաքելական եկեղեցու հետևորդ: Մարզում բնակվում են նաև ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ` հիմնականում ռուսներ (0.4%),  որոնք բնակվում են ինչպես խառը’ հայերի հետ, այնպես էլ առանձին գյուղերում: Նրանց մեծ մասը տիրապետությմ է նաև հայերենի: Ոուս բնակչության գրեթը կեսը մոլոկան է: Բացի ռուսներից մարզում բնակվում են նաև ուկրաինացիներ, հույներ և այլ ազգերի ներկայացուցչիներ (0,1%): 

Հայազգի բնակչության զգալի մասը բնիկ տավուշցիներ են. կան կաև Արցախից և Գարդմանքից տեղափոխվածների (տարահանվածների) սերունդներ, որոնք եկել են այստեղ դեռ XVII-XIX դարերում: Տեղափոխվածները կամ հիմնում էին նոր գյուղեր կամ էլ վերականգնում նախկինում լքված կամ ավերված հայկական բնակավայրերը:

 Քաղաքային համայնքների թիվը`   5 համայնք /Իջևան, Այրում, Բերդ, Դիլիջան և Նոյեմբերյան / 
Գյուղական համայնքների թիվը` 35 համայնք
Գյուղական բնակավայրերի թիվը`   61 բնակավայր

Մարզի տնտեսությունը և հասարակական կյանքը

 ՀՀ Տավուշի մարզը հանրապետության գյուղատնտեսական մարզերից է: Անասնաբուծության մեջ առաջատար ճյուղեր են համարվում խոշոր եղջերավոր անասնաբուծությունն ու խոզաբուծությունը, իսկ բուսաբուծության մեջ` հացահատիկային մշակաբույսերի մշակությունն ու խաղողագործությունը: Վերջին տարիներին զարգացում է ապրում նաև մեղվաբուծությունը:

 Մարզի տնտեսության առաջատար ճյուղը մշակող արդյունաբերությունն է: Առավել գերակշռող են սննդի արդյունաբերությունը և փայտամշակումը: Մարզում արտադրվող արդյունաբերական արտադրանքից արտաքին շուկա են հանվում գինիներ, պահածոներ, հանքային ջուր, քարե և փայտե, վերջերս նաև տեքստիլ արտադրատեսակներ:

 Մարզի համար կարևոր ոլորտ է հանդիսանում նաև զբոսաշրջությունը: Մարզի և հատկապես Աղստևի հովտի բնակլիմայական պայմանները չափազանց նպաստավոր են բնակչության հանգստի կազմակերպման, առողջության վերականգնման և միջազգային տուրիզմի զարգացման համար: Իջևան քաղաքից 7 կմ հեռավորության վրա գտնվող Ենոքավան գյուղում գործում է Հայաստանում նախադեպը չունեցող էքսթրիմի և զվարճանքների պարկը՝ աշխարհի ամենաերկար ճոպանագծով (զիփլայն):

 Մարզի զարգացվածությունը անհամաչափ է, մասնավորապես աչքի է ընկնում Դիլիջան քաղաքի զարգացման տեմպերը, որտեղ են կենտրոնացված մարզի հիմնական հյուրանոցային հզորությունները, որը կապված զբոսաշրջության, ֆինանսական կառույցների մասնաճյուղերի բացման և նոր ուսումնական հաստատությունների հիմնադրման հետ։

 Մարզի 47 բնակավայրեր սահմանամերձ են Ադրբեջանին և ունեն ռազմավարական կարևոր նշանակություն՝ մշտապես կրելով պատերազմական իրադարձությունների հետևանքներ: Դրանով է պայմանավորված նաև այդ բնակավայրերի քիչ բնակեցվածությունն ու տնտեսապես թույլ զարգացվածությունը:

2017թ. մարզի տնտեսապես ակտիվ բնակչության թվաքանակը կազմել է ընդհանուր բնակչության 65,3 %-ը: Մարզում գործազրկության մակարդակը զգալիորեն ավելի ցածր է քան միջին հանրապետական ցուցանիշը, սակայն այդ ցուցանիշը երիտասարդության համար զգալիորեն ավելի բարձր է քան միջին հանրապետական և հարակից մարզերի ցուցանիշը։ Աղքատության մակարդակը մարզի բնակչության 35,3 % է:

Տրանսպորտ և կապ

 Տավուշի մարզով են  անցնում 152.6կմ միջպետական նշանակության ավտոճանապարհները կամ Հանրապետության միջպետական ավտոճանապարհային ցանցի 10 %-ը, որը ավտոտրանսպորտային կապ է ապահովում թե հարևան Վրաստանի, թե հարակից մարզերի հետ: Միջպետական փոխադրումներն իրականացվում են Երևան – Սևան – Իջևան – Նոյեմբերյան – Բագրատաշեն ավտոճանապարհով և ակտիվորեն օգտագործվում է մարզում գտնվող Բագրատաշենի մաքսակետը:

  Հանրապետական նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհների երկարությունը մարզում 148.0 կմ է,  մարզային (տեղական) նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհների՝ 389.4 կմ:

 Աղստևի ձորով է անցնում Իջևան – Հրազդան երկաթուղու 70 կմ-ոց հատվածը (ներկայումս չի գործում): Հյուսիսային սահմանի երկայնքով, Դեբեդի ափով անցնում է Երևան –Թբիլիսի երկաթուղու 7 կմ-ոց հատվածը, որը շահագործվում է: Մարզում է գտնվում Այրումի երկաթուղային կայարանը:

 Մարզում առկա է Այգեպարի և Բագրատաշենի օդանավակայանները, որոնք չեն գործում:

Տավուշի  տեսարժան վայրեր

 ՀՀ Տավուշի մարզը հարուստ է ինչպես բնական մեծ ժառանգությամբ՝ գեղատեսիլ ձորեր, ջրվեժներ, քարափներ, սարավանդներ, բացատներ, բնական ջրամբարներ, քարայրներ, եզակի ծառատեսակների պուրակներ, տարաշխարհիկ ծառեր և թփեր, այնպես էլ մարզին մի ուրույն գեղեցկություն և գրավչություն հաղորդող անձեռակերտ բնության հրաշալիքներին համահունչ բնակիչների կողմից կերտված պատմաճարտարապետական հուշարձաններով:

Մարզի տարածքում հաշվառված է 1996 պատմամշակութային հուշարձան: Այստեղ հայտնաբերված են տարբեր ժամանակաշրջանների կիկլոպյան ամրոցներ, մասնավորապես մ.թ.ա. V –  I  հազարամյակների հնավայրեր, կոթողներ (Նոյեմբերյան, Բաղանիս, Ենոքավան, Գանձաքար), միջնադարյան քարանձավային բնակավայր Լաստիվերում, ինչպես նաև վաղ, միջին և ուշ միջնադարյան վանական համալիրներ, փոքրիկ մատուռներ, խաչքարեր և գերեզմանաքարեր:

Крик «Горько!» является старой традицией, которая есть на всех русских свадьбах. Под эти возгласы молодожены целуются, а гости выпивают за здоровье молодых. Многие считают, что это исключительно русская особенность, которая позже перешла в культуры остальных славянских народов.

«Горка!»

Первая связана со свадебными развлечениями, которые обычно устраивались зимой или поздней осенью. В эту пору рядом с домом девушки сооружали ледяную горку. На её вершине стояла невеста со своими подругами. Жениху со своей командой нужно было забраться по скользкой круче. Присутствующие гости кричали «Горка!», пока молодой человек пытался достигнуть цели.

Добравшись до избранницы, парень целовал свою суженную перед гостями, а его друзья целовали подружек. После этого все со смехом катились вниз. Сегодняшние свадьбы обходятся без горок, но возглас «Горка!» остался, изменившись в «Горько!».

Перехитрить нечисть

Ещё одна версия связана с другим свадебным обрядом, когда невесте предстояло обойти гостей с подносом. Гостям нужно было бросать на него деньги, а затем брать стопку с водкой и со словом «Горько!» выпивать спиртное и целовать невесту. Женихи не одобряли эту традицию, поэтому сегодня с таким возгласом целуются исключительно молодожёны.

Другая история связана со старыми суевериями. Наши предки верили в существование тёмных сил и всяческих духов, которые любили устраивать пакости. Потусторонним существам крайне не нравилось, когда люди громко выражали свою радость. Гости кричали «Горько!», чтобы обхитрить нечисть и отвести сглаз от супругов

Существуют романтичная теория, которая гласит, что целование под крики «Горько!» подслащает вино, которое кому-то могло показаться пресным.

Есть интересная байка о том, что крик «Горько!» — это напоминание жениху и невесте о тех днях, которые они прожили вдали друг от друга. Гости призывают их целоваться чаще, чтобы все плохое оставались в прошлом, а в супружеской жизни оставалось место лишь сладкому.

Հունվար ամիսը կրթահամալիրում լի էր ստուգատեսներով՝

Ձմեռային մարզական ստուգատես

Այն տեղի ունեցավ Սևաբերդ գյուղում: Երգելով ու ուրախանալով հասանք Սևաբերդ: Ամեն ինչ իդեալական էր՝ սպիտակ ձյուն, մաքուր ու սառը օդ, հրաշալի թիմ… Ահագին սահեցինք, ձնագնդի խաղացինք, վազվզեցինք, նկարվեցինք, մրսեցինք ու վերադարձանք տուն: Տարվա անմոռանալի ու հիշվող սկիզբ էր:

Բնագիտատեխնիկական ստուգատես

Այս ստուգատեսը շատ էր տարբերվում մյուս ստուգատեսներից, շատ հետաքրքիր էր, քանի որ պետք է որևէ բան պատրաստեինք, նկարեինք և հրապարակեինք բլոգում: Պատրաստել էինք կոմպոտ և Pancake: Պատրաստման ընթացքն էլ էր շատ հետքրքիր, արդյունքը՝ հրաշալի:

Դիջիթեք

Դիջիթեքի ընթացքում շա՜տ բան սովորեցինք:Երկրորդ կուրսի ուսանողների շնորհիվ ծանոթացանք HTML և CSS ծրագրավորման լեզուներին, ինչպես նաև Canva ծրագրից օգտվելու միջոցներին, ոսումնասիրեցինք էլեկտրոնային շուկան, մարկետինգը, ունեցանք քննարկում՝ հյուրերի հետ, որը վերաբերվում էր բիզնեսին, ծանրթացանք ՙՙi-MVO. Smart Business՚՚ հեռախոսային հավելվածի հետ, որտեղ կար մի շարք մանրամասներ և գաղափարներ, կապված բիզնեսի հետ :

Ազգագրական փառատոն— Գրականության դասերին ուսումնասիրել ենք Մշո բարբառը, կարդացել, քննարկել, փոխադրել ենք առակներ ու զրույցներ գրական հայերեն, ստեղծել փոքրիկ բառարան: Հասարակագիտության ժամին ուսումնասիրում էինք հայկական տարազները, նշանակությունը, ինչպես նաև կատարել ենք նախագիծ՝ որի նպատակը հայ թագուհիներից որևէ մեկի մասին նյութ պատրաստել, սովորելն ու հրապարակելն է: Ընդհանուր պարապմունքների ժամերին էլ ազգային երգ ու պար ենք սովորել: Մայր դպրոցում էլ ունեցել ենք հանդիպում և քննարկում, որը վերաբերվում էր Արցախյան հարցին:

Հունվարի 28-ին՝ բանակի տոնի առթիվ, օրը սկսեցինք եկեղեցում՝ հոգևոր երգեր կատարելով, հետո Մարմարյա սրահում տեղի ունեցավ փոքրիկ միջոցառում, կարարեցինք ազգային երգեր և պարեր:

Ամբողջ հունվար ամսին գրականության ուսուցչուհու հետ կարդում էինք մշո բարբառով գրված հեքիաթներ, քննարկում, վերափոխում հայերեն և սովորում մշո բարբառը: Այն հայերենի կը ճյուղին պատկանող խոշորագույն բարբառներից մեկն է։ Արմատներով Արագածոտնի մարզից եմ, դրա համար քիչ թե շատ հասկանում էի բարբառը, բայց ոչ ամբողջությամբ: Բացի Արագածոտնի մարզից մշո բարբառը տարածված է նաև Գեղարքունիքի , Շիրակի, Արմավիրի մարզերում, ինչպես նաև Վրաստանի մի շարք շրջաններում։ Հասարակագիտության դասերի ժամին ուսումնասիրում էինք հայկական տարազները, նշանակությունը, ինչպես նաև կարարել ենք նախագիծ՝ որի նպատակը հայ թագուհիներից որևէ մեկի մասին նյութ պատրաստել, սովորելն ու հրապարակելն էր: Ընդհանուր պարապմունքների ժամերին էլ ազգային երգ ու պար ենք սովորե

Մայր դպրոցում ունեցել ենք քննարկում, որը վերաբերվում էր Արցախյան հարցին:

Happy new year- Շնորհավոր ամանոր

to congratulate- շնորհավորել

to give a present- նվեր տալ

to get a present- նվեր ստանալ

to make a wish- ցանկություն պահել

christmas tree- տոնածառ

present- նվեր

mandarin- մանդարին

Pineapple- արքայախնձոր

to lay a table- սեղան գցել

to meet the guests- հյուրերին դիմավորել

snowman- ձնեմարդ

snowball- ձնագնդի

skating ice- սառցադաշտ

city salad- մայրաքաղաքային աղցան

Ability- can- could; 1)I can learn English; 2)I can do this work for 2 hours

Obligity – to be able to; 1) I am able to wash my dad’ s car.

probability- may;might; 1)May I come late. 2) I might get up late, but I’ll be at school on time.

Have to- had to 1) I have to learn better 2) She had to call me

Should You should come earlier

Ագաթ-սովորույթ

Աշնի- խոհարար

Ասկար-զինվոր

Դրուֆ- նման, նմանություն

Զարար- վնաս

Էլման- նորից, կրկին

Էցկել- անցկացնել

Իրիցել-այրել

Իզին- հրաման

Լեսան- սրիչ

Խավա- սութճ

Խլվլալ- շարժվել

Ծռուկ- սիրահարված

Կածկած-կասկած

Կունդո-բու

Հալվոր-ալևոր

ճետ-աքլոր

Մանգիլ-տարածություն

Մարամ-նպատակ

Շաֆխ- լույս

Այն մարմինները, որոնք ընդունակ են իրենց միջով էլեկտրական լիցք հաղորդել, կոչվում են էլեկտրականության հաղորդիչներ:Մարդու մարմինը, բոլոր մետաղները, հողը, աղերի, թթուների և հիմքերի լուծույթներն էլեկտրականության հաղորդիչներ են:

Մեկուսիչներ են կոչվում այն մարմինները, որոնցով էլեկտրական լիցք չի հաղորդվում:Դրանցից են սաթը, հախճապակին, պլաստմասսան, մետաքսը, կապրոնը, կերոսինը, օդը և այլն:

Էլեկտրական լիցքը հնարավոր չէ անվերջ բաժանել. այն ունի բաժանման սահման: Այդպիսի փորձերի արդյունքում ամերիկացի գիտնական Ռոբերտ Մելիկենը ստացել է ամենափոքր, անբաժանելի՝ տարրական լիցքի մեծությունը:

Էլեկտրական լիցքը նշանակում են e տառով.

Աղբյուր՝ Իմ դպրոց

Նախագծի հեղինակներ՝ Միլենա Մարտիրոսյան, Արմինե Հովհաննիսյան.

Ինչ է անհրաժեշտ անել՝
1․ Հասկանալ և իրականացնել գործունեությունը՝ կոմպոտի և Pancake-ի պատրաստում:
2. Բլոգի մեջ նկարագրել գործունեությունը, տեսահոլովակ գցել՝ հրապարակել.
3․ Հայտը լրացնել և հայտի մեջ գցել կատարված աշխատանքի հղումը.

Տեսահոլովակում մենք պատրաստեցինք կոմպոտ և pancake: Կոմպոտի պատրաստման համար անհրաժեշտ է կաթսայի մեջ  լցնել 2 բաժակ ջուր, ավելացնել կտրատած խնձորներ, 2 ճ/գ շաքարավազ և եփել մինչև եռալը : Pancake-ի համար հարկավոր է կոտրել 1 հատ ձու-ն, ավելացնել 0,5լ կաթ, 3 ճ/գ շաքարավազ, 2 ճ/գ ձեթ և խառնել: Հետո լցնել 1 թ/գ փխրեցուցիչ, ալյուր և խառնել: Ապա ստացված լուծույթը թավայի վրա պատրաստել: